Sinds de invasie van Rusland in Oekraïne roept president Zelensky zijn volk op om mee te vechten. Zo kan het dus dat Oekraïense werknemers, werkzaam in Nederland, gaan vechten in Oekraïne. Sinds deze oproep hebben ook tientallen Nederlanders zich aangemeld bij het vreemdelingenlegioen om te vechten in Oekraïne. Wat gebeurt er als je werknemer vertrekt als soldaat naar het oorlogsgebied? Mag de arbeidsovereenkomst worden beëindigd en moet het loon van de werknemer worden doorbetaald? STIPT. legt uit.
In de wet is voor een aantal situaties een opzegverbod opgenomen waarin het de werkgever verboden is de arbeidsovereenkomst op te zeggen. Zo geldt er bijvoorbeeld ook een opzegverbod wanneer een werknemer zijn militaire dienstplicht vervult. Dit opzegverbod is sinds de afschaffing van de dienstplicht in Nederland alleen nog van toepassing voor buitenlandse dienstplichtigen. Voor Nederlanders die zich aanmelden bij het vreemdelingenlegioen om te gaan vechten in Oekraïne geldt dit opzegverbod niet, de werkgever kan in dat geval wel de arbeidsovereenkomst opzeggen, mits er geen ander opzegverbod geldt. In het geval van een Oekraïense werknemer die zijn dienstplicht vervult in zijn vaderland geldt dit opzegverbod wel. Het is de werkgever verboden de arbeidsovereenkomst op te zeggen, omdat de werknemer naar het buitenland vertrekt om zijn militaire dienstplicht te vervullen. Dit opzegverbod geldt overigens niet tijdens proeftijd of bij een ontslag op staande voet.
Gedurende de tijd dat de werknemer zijn militaire dienst in Oekraïne vervult, hoeft de werkgever geen loon te betalen. Uitgangspunt is namelijk: ‘geen arbeid, geen loon’. Een uitzondering hierop is als de werknemer de arbeid niet heeft verricht door een oorzaak die in redelijkheid voor rekening van de werkgever behoort te komen.
Verder is de Noodwet Arbeidsvoorziening uit 1971 nog altijd van kracht en verrassend up-to-date. Deze noodwet uit de jaren ’70 voorziet in arbeidsrechtelijke regels ten tijde van oorlog, oorlogsgevaar, daaraan verwante of daarmede verband houdende buitengewone omstandigheden. De wet biedt vooral de mogelijkheid om bij algemene maatregelen van bestuur (AMVB) maatregelen te stellen die op dat moment nodig zijn.
In een snel veranderende situatie als gevolg van een oorlog is flexibiliteit geboden, ook in het recht. Het hebben van een Noodwet Arbeidsvoorziening is dan ook van groot belang. Verder speelt het beginsel van goed werkgever- en werknemerschap een grote rol. De redelijkheid en billijkheid van het arbeidsrecht ligt hierin gecodificeerd. Door de toepassing van de redelijkheid en billijkheid in een concrete situatie kan een bevredigend resultaat worden bereikt in tijden van oorlog.
